İlgili Makaleler
Sayın Okurlar, bir önceki yazımda ortalamalar, istisnai durumlar üzerine değinmiştim kendimce. Şimdi beni insanlıktan yoksun biri olarak tanımlayabileceğiniz bir girişle derdimi anlatmak istiyorum. Birincisi -konu önemli değil- hangi sorun/olay için hangi değerlendirmeyi, hangi bakış açısı ile yaparsak yapalım korona pandemisi dönemini hariç bırakmak zorundayız. Çok ekstrem bir durum -en azından şu anda!- ve aslında oransal olarak (aman dikkat sayısal demedim, kimi daha çok ve nasıl vurduğuna girmedim) çok vahim olmayan bir pandemi. (Örneğin benim bildiğim ebolada can kaybı oranı % 50 olabiliyor. Aşısı da yok. Korona için birden fazla olacak.) Şu anda ekstrem bir durum dememin nedeni ise eğer bu dünyayı bu doğa/insan ve bu insan/insan ilişkisi üzerine yönetmeye devam edersek ekstrem olmaktan çıkar ve farklı isimler altında sıradana dönüşür ki asıl vahim olan budur.
İşte şu an! için öyle ya da böyle geçici olacağını bildiğimiz bu ekstrem durum öncesine esnaf ve ticaret hayatımız üzerinden döneceğim. Biz inanılmaz sıklıkta, o kadar ki aynı caddede birbirinin tam karşısında ve/veya bildiğiniz yan yana AVM’ ler açtık ve içine dev süper, hipermarketler koyduk. Ama bu yetmedi, biz, bıraktım ana caddeleri, ara caddelere ve hatta sokaklara zincir marketler koyduk. Örneğin oturduğum ara cadde üzerinde sadece 1. ve 4. zincir market arasında 200 metre var yok. Diğer iki tane ise yaklaşık bu 200 metrenin ortasında ve tam karşı karşıyalar. Düz ortalama alsanız her 50 metrede bir zincir market var. Biraz daha uzak mesafedekiler bu rakama dahil değiller.
Ama Sayın Okurlar, bu da yetmiyor. Bu hiper, süper marketlerin ortak özelliklerinden biri aynı zamanda üretici de olabilmeleri. Yani ürettiklerini kendi marketlerinde satıyorlar. Ama bu da yetmiyor. Üretsinler üretmesinler ağırlıklı kendi dağıtım zincirlerini kurup, dağıtımı kendileri yapabiliyorlar. Hatta o kadar ki kendi dağıtım zincirlerinde kendi ürettikleri araçları kullanıyorlar. Ama bu da yetmiyor. Bu firmalar kendi üretmedikleri ürünler için kendi adlarına çok büyük montanlı üretim yaptırıyorlar. Ama bu da yetmiyor. Bu firmalar meşhur ölçekli üretim, birim maliyet vb birçok ekonomik finansal terim ile gerçekten başka üreticilerin kendi ürünlerinden de o kadar büyük alım yapıyorlar ki girdi değerleri inanılmaz aşağı geliyor. Ama bu da yetmiyor. Marketlerinde ürünü satmak için raf kirası, insert bedeli vb ödemeler alıp, vadeyi de uzatıyorlar güçleri nedeni ile. Ama bu da yetmiyor. Özellikle AVM lerdeki süpermarketlere bakın bakalım ne dikkatinizi çekecek. Çalışan personelin ne kadarı o alış veriş yaptığınız yere ait. Azımsanmayacak sayıda personel üretici/satıcı firmaya ait. Yani inanılmaz bir personel tasarrufları da var. Bu süper/hiper marketler kendi bankaları ile hem kendilerini, hem üreticiyi, hem esnafı kredilendirebiliyorlar. Şimdi ama bu da yetmiyor diye artık uzatmayayım ne demek istediğimi anladınız. (Bir alana bir bedava, ücretsiz müşteri servisi vb bakın oralara gelmedim.) İşte bu nedenlerle bir ürünü bir küçük esnaftan asla alamayacağınız bedeller ile tek bir adreste tek bir yerde alabiliyorsunuz. Bu anlattığım yapının korona süreci ile ilgisi var mı?
İşte Sayın Okurlar, bana göre ticari hayatımızın asıl sorunu bu. Yani korona olmasaydı da bizim sistematiğimiz küçük esnafı, tüccarı giderek yutacak durumda. Tabi ki bugün esnafa nakit desteği verilmesin, başka katkılar sağlanmasın demiyorum. Ama asıl düşünmemiz gereken sorunun zaten sıradanlaşmış bu halimiz olduğuna inanıyorum. Eğer başka sistematiklere yönelmezsek zaten esnaf dediğimiz kesim yok olacak veya yaşam kalitesi sadece biyolojik nefes almak düzeyine inecek.
Korona, gerçek yaşam metnimiz içinde küçük bir parantezdir. Asıl düzeltmemiz gerekende parantezin içi değil dışıdır.
Sinan Çakaloz
İş Analisti
Fotoğraf : Gustavo Fring
Çok önemli bit konnuya değinilmiş. Temel ihtiyaçlar dışında ticaret hayatı durma noktasına geldi.