İlgili Makaleler
Son günlerin çok yoğun konularından biri maaş hesaplamalarında vergi dilimlerinin yükseltilmemesi. Bu dilimin yükselmemesi matematiksel olarak hangi sonuçlara yol açıyor tabi ki değinmiyorum. Benim sorunum vergi tahakkuk ve ödemesinin mantığı ile ilgili. Bu yazı sadece sabit maaşlı olarak çalışan kesim için geçerli. Umarım bir başka yazıda da ticari hayat için yazarım.
Sayın Okurlar, yaygın olarak kaynağında tevkifat olarak yükseltilmemiş vergi dilimleri ile ödeme yapılmasının sorun olduğu ileri sürülüyor. Bana göre asıl sorun tevkifatın bir dönem (yani bir takvim yılı) bitmeden ay ay yapılıyor olması. Bu vergi diliminden bağımsız hatalı bir kavram bence. Maaşlı çalışanlar aslında almadıkları paranın vergisini ödüyorlar. (Az veya çok vergi dilimi ile.) Bana göre kazanç cebe/kasaya giren paradır. Yani önce fiilen o para her ne ise alırsınız, sonra vergisini ödersiniz. Tabi ki öderken de herkes gidip maliyeye yatıramayacağına göre çalıştığınız kurum (ki zaten bir bölümü kamu kurumu) verginizi bir sonraki dönemin maaşından keserek (yani yine kaynağında tevkifat) maliyeye yatırır. Şimdi ne demek istediğimi bir örnekle açıklayayım.
- Maaşınız brüt 10.000 TL.
- Bu para size örneğin 2022 yılı 1. ayından itibaren net olarak ödenmeli. Yani banka hesabınıza 10.000 TL x 12 ay= 120.000 TL fiilen girmeli.
- Sonra (bu maddede ve aşağıda yazacağım mahsupların hesabı tartışılabilir ama önemli olan mantık) barınma hakkı kavramı ile örneğin aylık 2.000 TL kira/ev taksidi – her nasıl tanımlarsanız – mahsup hakkı verilmeli. Yani 2.000 TL x 12 ay = 24.000 TL
- Daha sonra insani su hakkı kavramı ile bir kişi için x m3 su kullanım hakkı mahsup edilmeli. Örneğin suyun ortalama m3 fiyatı 5 TL. Mahsup hakkı 5 m3. Bu durumda 5 TL x 5m3= 25 TL x 12 ay = 300 TL su bedeli mahsup olarak hesaba alınmalı.
- Aynı mantıkla hesap elektrik ve doğalgaz için de yapılmalı. Bu değerlerin karşılığı da örneğin aylık toplam 1.000 TL çıkmış olsun. 1000 TL x 12 ay= 12.000 TL
- Kişi eğer çocuk sahibi ise çocuk yaşına göre ortalama bir eğitim hakkı bedeli saptanmalı. Örneğin aylık 1.000 TL. 1.000 TL x 12 ay= 12.000 TL
- Yine aylık sağlıklı beslenme bedeli 1.000 TL ise 12.000 TL insani beslenme hakkı da mahsuba alınmalı.
- 2022 yılı geliri olarak 120.000 TL hesaplamıştık. Şimdi bu gerçekten ele geçen para üzerinden;
120.000 TL-(24.000 TL barınma + 300 TL su + 12.000 TL elektrik/doğalgaz + 12.000 TL eğitim +12000 TL beslenme = 60.300 TL) = 59.700 TL gerçek gelir vergisi matrahı bulunmalı. İşte vergi dilimi bu aşamada devreye girmeli ve örneğin 0-100.000 TL matrah için % 15 ise vergi oranı 59.700 TL uygulanarak 8.955 TL ödenecek vergi tahakkuk etmeli. Bu bedel de 2023 yılı maaşlarından 3. ve 6. aylarda yukarıda değindiğim gibi kesilerek maliyeye yatırılmalı.
Diyebilirsiniz ki sigorta primi vb de var. Evet doğru, burada anlatmak istediğim bir mantık. Önce fiilen kazanılmalı, sonra gerçekten kazanılanın vergisi ödenmeli. Bu nedenle mahsuba girecek kalemler, vergi dilimleri tartışılabilir. Ama mantık bu olmalı. Düşünün şu anda maaşlı çalışan bir kişi enflasyonun toplam etkisinin en fazla hissedildiği yılın son aylarında en düşük net maaşı alıyor.
Yine denilebilir ki kişi işten ayrıldı maaşları aldı. Vergisi ne olacak? Biliyorsunuz işsizlik maaşı vb uygulamalar var. Bu ödeneklerden çalışılan döneme ait vergi hesaplanarak düşülür. Ayrıca bu da yetmez ise yeni başladığı işteki maaşından öncelikle eksik kalan vergi tahsil edilir. Yani sorun kesin olarak çözülür. Önemli olan bizim gelirin fiilen gerçekleşmesi ve sonra vergisinin ödenmesi kavramına ne kadar sıcak baktığımızdır.
Bir noktayı daha belirteyim işimin yazılım olması nedeni ile maaş hesaplamalarının ne kadar karmaşık olduğunu ve her ay bir sürü işlemin yapılması gerektiğini biliyorum. İnanın bu mantık büyük bir basitlik ve operasyonel verimlilik getirir.
Eğer siyasetimiz kabul ederse veya başka sivil toplum örgütlerinde, medyada vb bu mantık tartışılmaya başlanır ise kaynak Silisten’dir denilsin isterim.
Fotoğraf : Karolina Grabowska
